De vakman tijdelijk voor de klas

Voor de vaklui van morgen heb je vandaag nood aan voldoende leerkrachten. Dat is in het technisch onderwijs al eens een pijnpunt. Om dat tekort op te vangen, heeft Volta, de sectororganisatie voor elektrotechniek, Duabaan uitgerold. Daarbij gaan vaklui uit de sector voor een klas staan om de openstaande vacature voor vakleraar tijdelijk in de vullen.

LACUNE INVULLEN

Zowel het technisch als het beroepsonderwijs heeft te kampen met openstaande vacatures die maar niet ingevuld geraken. Daarbij gaat het vaak om de praktijkleerkracht, die leerlingen noodzakelijke kennis en praktische vaardigheden bijbrengt om die in het werkveld toe te kunnen passen.

Om die leerlingen alsnog de nodige scholing mee te geven, werd vanuit elektrotechnische hoek het concept Duabaan uitgerold: een vakpersoon uit de elektrotechnische sector – zaakvoerder of werknemer – gaat in gezamenlijk overleg een deel van zijn werkweek spenderen voor de klas en de leerlingen onderwijzen.

“Let wel, het is niet de bedoeling dat die bedrijfsleider of werknemer effectief blijft lesgeven”, benadrukt Martine De Groof, adviseur werkplekleren bij Volta. “Duabaan werd specifiek opgestart om het tekort aan leerkrachten tijdelijk op te vullen. Dat kan gaan om een leraar die op pensioen gaat en waarbij er niet direct iemand kan inspringen, of om een leerkracht die plots uitvalt wegens ziekte. De vakman springt dan in als ‘hybride lesgever’ om tijdelijk die opdracht op zich te nemen.”

Om leerlingen alsnog de nodige scholing mee te geven,
werd Duabaan uitgerold

Proeftuin

Het project werd door de ministers Weyts en Crevits (resp. Vlaams minister van Onderwijs en Vlaams minister van Werk) opgestart als een proeftuin ondersteund met ESF-middelen.

“Duabaan kun je zien als een proeftuin, waarin we met Volta willen uitzoeken en uittesten wat de mogelijkheden en voorwaarden zijn van het concept hybride lesgever in het secundair onderwijs, alsook de voor- en nadelen van het concept", legt De Groof uit.

"In dit project willen we in kaart brengen wie allemaal interesse en belang heeft bij dit concept en hebben we enkele trajecten opgestart waarbij een hybride lesgever in een school aan de slag gaat. Zo kunnen we ook inzichten verwerven over wat er goed of slecht gaat en wat belangrijk is om een traject te laten slagen. Ten slotte hebben we voor ogen om alle uitdagingen, obstakels en oplossingen voor het opzetten van de trajecten te omschrijven. Vanuit de bevragingen en proeftrajecten willen we dan beleidsaanbevelingen formuleren."

Drie trajecten werden in de periode september-oktober opgestart. Eén werd ondertussen beëindigd, de twee andere trajecten lopen nog tot eind dit schooljaar. Ondertussen zijn er nog drie kandidaten bijgekomen.

Symbiose

Het project Duabaan moet ervoor zorgen dat zowel het onderwijs als de bedrijfswereld er wel bij varen. Zo biedt het project de scholen een uitweg voor hun soms nijpende lerarentekort en kunnen de onderwijsinstellingen een beroep doen op gemotiveerde mensen die hun praktijkkennis zo kunnen doorgeven. Als school bouw je ook bruggen met de bedrijfswereld en haal je banden aan met die bedrijven, waardoor je meer stageplaatsen ter beschikking kunt hebben voor de leerlingen, technologisch materiaal kunt lenen of uitwisselen of waardoor schoolbezoeken kunt organiseren. De bedrijven profiteren op langere termijn omdat ze zo actief bijdragen aan het hogere niveau van het technisch onderwijs en diens leerlingen.

Duabaan biedt de scholen een uitweg
voor hun soms nijpende lerarentekort

Werkbaar werk

Een bijkomend voordeel aan Duabaan - en een meerwaarde ervan - is het aspect van werkbaar werk. Oudere werknemers die het fysiek lastiger krijgen, zouden via het project één of twee dagen per week in het onderwijs ingezet  kunnen worden.

"Op die manier wint iedereen: de werknemer wordt fysiek ontlast en kan zijn expertise delen, leerlingen krijgen er een ervaren leraar bij, die overigens al eens materiaal uit het bedrijf meeneemt, wat een extra karakter aan een les kan geven. Ook de werkgever vaart er wel bij: hij vermijdt ziekteverzuim bij zijn werknemer en wordt gecompenseerd voor het gedeeltelijke verlies van inzetbare manuren."

Eerlijke vergoeding

Werkgevers van elektrotechnische bedrijven hoeven ook niet meteen te vrezen voor een financiële aderlating.

De Groof legt uit: "Indien een hybride lesgever aan de slag gaat in het onderwijs, dan blijven de financiële en sociale verplichtingen van die werknemer nog steeds ten laste van het bedrijf. Hij behoudt dus wel zijn loon dat door zijn bedrijf uitbetaald wordt. De school betaalt dat bedrijf op maandelijkse basis wel een financiële vergoeding per gepresteerd uur van de overeengekomen lesopdracht via een facturatie aan dat bedrijf. Die forfaitaire vergoeding bedraagt € 59,66 per lesuur. Voor die gepresteerde uren vraagt de school dan bij AGODI (Agentschap voor Onderwijsdiensten) een financiële vergoeding van hetzelfde bedrag."

TIMING UITZOEKEN

Een van de discrepanties tussen de bedrijfswereld en het onderwijs is de manier van werken. Zo kun je niet erg kort op de bal spelen in het onderwijs. Dat merkte Volta met name met de reaffectatierondes.

“We konden in september 2021 beschikken over drie gemotiveerde hybride lesgevers die klaarstonden om voor de klas te staan. Maar we moesten wachten tot begin september, tot de scholen hun reaffectatierondes doorlopen hadden. Dat zijn procedures waarbij leerkrachten, wiens lessenrooster nog niet helemaal is ingevuld, aan de slag moeten gaan in een school met een openstaande vacature voor diens werkveld. Pas daarna konden scholen zeggen of zij nog een openstaande vacature hadden voor de hybride lesgever."

"Hybride lesgevers hoeven ook niet per se een achtergrond in het onderwijs te hebben om deel te kunnen nemen aan het traject. Dat wordt namelijk verholpen met een kort didactisch traject in samenwerking met Arteveldehogeschool Gent, om als hybride lesgever te kunnen starten. Eind december 2021 werd er een tweede didactisch voortraject georganiseerd waar drie kandidaten aan deelnamen. Normaal gezien voeren ze in het voorjaar 2022 een lesopdracht uit."

De keuze van de hybride lesgever

Opvallend: de hybride lesgevers gaven eerder de voorkeur aan de tweede graad om er voor de klas te staan.

“Vaklui hebben een enorme praktijkkennis, maar hun kennis van de theorie zit al wat verder. Komt daarbij dat je leerstof op een behapbare manier moet kunnen overbrengen, niet evident als je geen ervaring hebt als leerkracht. Als ze bijgevolg aan de derde graad les zouden geven, zouden ze hun theoretische kennis eerst nog een stuk bij moeten schaven om die correct over te kunnen brengen op de leerlingen. In de tweede graad is de leerstof nog wat algemener en kan de hybride lesgever zich veel meer focussen op het lesgeven zelf, wat de kwaliteit van lesgeven ten goede komt."

"Nu, die voorkeur was geenszins een vereiste. Uiteindelijk hebben twee van de drie hybride lesgevers toen namelijk een lesopdracht in een zevende jaar industriële elektriciteit genomen. Om maar te zeggen dat het de hybride lesgevers niet ontbreekt aan motivatie."

Duabaan kan ervoor zorgen dat zowel het onderwijs
als de bedrijfswereld er wel bij varen

DE ROL VAN VOLTA

Volta vertrekt in het project Duabaan niet vanuit één enkel standpunt maar vanuit de visie van meerdere partijen, om zo samen vorm te kunnen geven aan het concept van hybride lesgever.

"We kijken daarom naar bedrijven, werknemers, scholen, de overheid ... om het project mee vorm te geven. Volta wil de spreekwoordelijke lijm zijn tussen de verschillende partners en samen met hen het debat aangaan over hybride lesgevers."

Volta fungeert met andere woorden als coördinator tussen de scholen en de hybride lesgevers.

“Wij hebben contact met beide en trachten om een ideale match te vinden tussen beide partijen. We dringen niemand iets op; tenslotte moet de hybride lesgever zich goed voelen in die schoolomgeving. Dus brengen we beide partijen alleen maar met elkaar in contact, waarna het aan hen is om een overeenkomst aan te gaan."

"Meestal gaat het wel om scholen uit de buurt van waar de lesgever woont of werkt, zodat ze geen uur moeten rijden. Soms komt een hybride lesgever ook zelf met de suggestie voor een bepaalde school omdat hij er nog gezeten heeft of zo. Daarnaast kunnen we rekenen op diverse partners in het onderwijs, die ons willen helpen met het zoeken naar een geschikte school."