Inspirerend kennisevent rond circulaire houtbouw

BuildUp 2023

Eind september vond het inspirerende kennis- en netwerkevent BuildUp plaats in Qubiz (Nazareth). Deze themadag bracht de voorlopers en specialisten op het vlak van circulaire houtbouw samen voor boeiende lezingen, technische innovaties en getuigenissen uit de praktijk. Specialisten inspireerden de aanwezigen rond de laatste trends uit de houtbouwsector. Lees hier de belangrijkste onderwerpen die besproken werden.

Hout als hernieuwbare grondstof

"De focus op circulariteit draait om het efficiënt gebruik van schaarse grondstoffen en het beperken van hun verbruik", gaat Dries Hubrechts (Eurabo) van start. "Hout, als hernieuwbare grondstof, speelt hierin een belangrijke rol. Het is essentieel om te kijken naar materialen die nu en in de toekomst voldoende beschikbaar zijn."

Bij hout is er jaarlijks een hernieuwbare bron van hout uit bosbeheer. Dit betekent dat er geen risico is op het uitputten van deze grondstof. Dat staat in groot contrast met andere materialen, waarbij decennialang alles kan geconsumeerd worden maar waar toekomstige generaties geen toegang meer toe zullen hebben.

"Hierdoor wordt hout steeds belangrijker in de toekomst. Door de duurzaamheid en hernieuwbaarheid van hout te benutten, kunnen we bouwen aan een circulaire economie en ervoor zorgen dat we voldoen aan de behoeften van vandaag zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Het is een stap in de goede richting om onze afhankelijkheid van schaarse en niet-hernieuwbare grondstoffen te verminderen", klinkt het.

Veelzijdigheid van biobased isolatiematerialen

Geert Pauwels, architect bij Dial Architecten, kwam met interessante inzichten rond het gebruik van biobased materialen in de bouw. Hierin benadrukte hij het belang van dampopen bouwen en legt uit dat biobased isolatie ervoor zorgt dat er geen condensatie optreedt. Er zijn verschillende biobased materialen beschikbaar, zoals zachte houtvezelplaat, harde vezelplaat, cellulose, mycelium, stro, kalkhennep, hennepwol, graswol, geëxpandeerde kurk en schapenwol. Elk materiaal heeft zijn eigen eigenschappen en toepassingsmogelijkheden in de bouw.

Zo vragen houtvezelvlokken veel energie om uit hout te verkrijgen. Pauwels suggereert dat het wellicht beter is om cellulose te gebruiken maar misschien is mycelium, dat bestaat uit draadjes van paddenstoelen onder de grond, wel het materiaal van de toekomst. Het kan in een week worden gemaakt en als het groeiproces wordt gestopt, kan het worden gebruikt als akoestische isolatie.

Kalkhennep heeft zelf geen druksterkte en heeft daardoor een frame nodig. Desondanks is het ideaal voor geluidsisolatie en faseverschuiving. Hierbij bestaat de mogelijkheid van prefabricage, maar de labda-waarde is niet erg hoog. Hennepwol heeft geen pesticiden nodig en kan grond reinigen, terwijl graswol een topbiologisch product is dat in combinatie met jutevezel wordt gebruikt. Het bevat geen pollen en kan worden gerecycled. Cellulose wordt gemaakt van kranten en papier en geëxpandeerde kurk is ook een goede optie. Schapenwol wordt vaak gebruikt in tiny houses.

Aandacht voor akoestiek binnen bouwsector

"Akoestiek wordt steeds belangrijker in de nieuwe bouwconstructies waar men qua gewicht licht bouwt", vertelt Marcelo Blasco, doctor ingenieur en architect bij Blasco BV, Acoustic Design & Engineering. Bij houtbouw moeten we meerlaagse constructies gebruiken, specifiek bij woningscheidende constructies. De NBN S01-400-1 (2022) is de nieuwe norm die moet gevolgd worden en deze bestaat uit vijf hoofdstukken, met telkens drie kwaliteitsniveaus A, B en C, waarbij Klasse A de hoogste comfortklasse is. "Daarnaast moeten we nu buiten de eisen in situ, met de gekende grootheden D_A en L’_nT,w, ook eisen in het laboratorium met de minder gekende grootheden R_A,50 en L_I,50 volgen en aantonen dat de woningscheidende wanden en vloeren aan die specifieke eisen voldoen”.

Recent veranderden de normen rond isolatie. R_a,50 en L_i,50 zijn voortaan de normen die moeten worden gehaald. Voorheen werd gekeken naar D_nT, maar nu is D_A (luchtgeluidsisolatie) belangrijk geworden. Dit zorgt ervoor dat L_i en andere waarden niet meer relevant zijn voor isolatie.

Wanneer gekeken wordt naar de akoestiek binnen een gebouw is flankering een belangrijk aspect. De ballonmethode is niet erg interessant terwijl de platformmethode, waarbij de vloer in de wand is verankerd, wel nuttig kan zijn. Het enige materiaal dat wordt aangeraden is akoestisch wol, vooral uit akoestisch oogpunt. 

Verder zijn er nog manieren om contactgeluid te verminderen en de gewenste akoestische eigenschappen te bereiken bij houtbouw. Dit kan onder andere worden gedaan door het creëren van een zwevende bovenlaag, de massa-veer-massa methode of het toevoegen van een verlaagd plafond (massa-veer-massa-veer-massa methode). Het is belangrijk om de resonantiefrequentie laag te houden en de dynamische stijfheid van de tussenlaag te minimaliseren. 

Noodzaak voor aangepaste bouwnormen

Tijdens het kennisevent werden verschillende belangrijke elementen aangekaart. Zo sprak Tom Van den Bossche, ingenieur bij SEC, over de robuustheid van gebouwen en de Europese normen die hierop van toepassing zijn. Bij het bouwen van een appartement, bijvoorbeeld, is het cruciaal dat indien er iets gebeurt op een van de lagere verdiepingen, het hele gebouw niet instort. Er mogen geen kettingreacties ontstaan. Daarom zijn er Europese normen ontwikkeld die de robuustheid van gebouwen regelen.

Deze normen bestaan uit twee elementen. Ten eerste moet je bepalen aan welke criteria je moet voldoen, die zijn onderverdeeld in vier verschillende klassen van gebouwen. Zodra je weet in welke klasse jouw gebouw valt, moet je beginnen met het volledig uitwerken van het dossier.

"Echter, de huidige regelgeving is voornamelijk gericht op staal- en betonconstructies en houdt geen rekening met houten constructies. Het is mijn bedoeling om aan te tonen dat dit aangepast moet worden voor houten constructies. De huidige richtlijnen leiden namelijk tot onpraktische en haast onrealistische situaties."

Het is essentieel om de normen en regelgeving rond robuustheid aan te passen en rekening te houden met de specifieke eigenschappen van houten constructies. Zo kunnen we zorgen voor veilige en realistische bouwwerken die voldoen aan de juiste normen en eisen. Deze verandering is van groot belang om de houtbouwsector verder te laten groeien en ontwikkelen.

De strijd tegen klimaatverandering

Hoewel er strenge normen zijn wat betreft energieverbruik in gebouwen, is de manier waarop gebouwd wordt nog steeds zeer vrijgelaten. De hoeveelheid energie die nodig is voor de productie van bouwmaterialen is voornamelijk marktgegeven en er zijn weinig normen, waardoor dit geen rol speelt in de prijs en er dus een grote verborgen kost is. Echter, door een aantal materialen te vermijden en te vervangen door hout, kunnen we de CO₂-uitstoot van gebouwen aanzienlijk verminderen. Op deze manier proberen we de klimaatverandering te bestrijden door de manier waarop we onze gebouwen produceren.

"Voor ons is circulariteit vooral gebaseerd op een tijdsdimensie. We kijken naar de volledige levensduur van een gebouw, waarbij de locatie en de manier waarop het gebouw is gestructureerd het langst meegaan. We streven steeds meer naar houtbouw als basis hiervoor, zowel massief houtbouw als houtskeletbouw, met zo min mogelijk materiaalgebruik. Deze constructiemethode biedt al een goede basis voor circulair bouwen. Zowel het hernieuwbare basismateriaal, hout, als de constructiemethode zelf, met droge verbindingen, zorgen ervoor dat een groot deel van het gebouw als circulair kan worden beschouwd"; vertelt Arthur Van Cauwenberghe, architect bij Abscis Architecten.

Een beweging richting verlaging van de milieu-impact

Bij het bouwen van kantoren wordt ook steeds vaker rekening gehouden met de behoefte aan flexibiliteit. Aanpasbare gevels met grid-systemen maken het mogelijk om kantoren eenvoudig te vergroten of te verkleinen, en zelfs volledig te verplaatsen. Door het gebruik van standaard grids kunnen materialen in de toekomst gemakkelijk uitwisselbaar worden. "Daarnaast kunnen we door het gebruik van hoogwaardige connectoren die eenvoudig te demonteren zijn, zorgen voor het behoud van de waarde van onze bouwmaterialen", licht Joeri Beneens van Beneens Bouw en Interieur toe.

Ook op het gebied van duurzaamheid worden er stappen gezet. In Vlaanderen bijvoorbeeld, worden circulaire aanbestedingen gedaan en worden gebouwen met behulp van grids gebouwd, waardoor eenvoudige aanpassingen en hergebruik mogelijk is.

Daarnaast is er ook een beweging aan de gang richting een verlaging van de milieu-impact van de bouwsector en om meer te focussen op het hergebruik van materialen. ""Een voorbeeld hiervan is een school waarbij stenen van de oude school worden hergebruikt in het nieuwe gebouw, waardoor minder afval ontstaat en de impact op het milieu wordt verminderd."" In deze ontwikkelingen speelt Joeri, als expert op het gebied van CLT en houtskeletbouw, een belangrijke rol. Hij is betrokken bij verschillende projecten en zet zich in voor innovatie en duurzaamheid in de bouwsector.